Nog vijftien kilometer tot aan de bestemming. Ik stond bij het station van Hoogeveen en had het adres van Jeroen en Petra op mijn fietsnavigatie ingetypt. Daar zou ik vandaag voor de tweede keer deelnemen aan een ayahuascaceremonie. Dit keer niet met een groep, maar een individuele sessie die zou worden geleid door Jeroen. Ik keek nog een keer naar een schermpje van mijn navigatie. Ik had gedacht dat de boerderij veel dichterbij zou zijn. Vijftien kilometer was nog best een stuk fietsen, vooral op een lege maag. Na twaalf uur had ik niks meer mogen eten en het was ondertussen alweer vier uur later. Gelukkig was het mooi weer en ben ik gewend om ver te fietsen. Ik stapte op, genoot van groene Drentse landschap en ademde de schone lucht in terwijl ik voelde dat me iets groots te wachten stond.
Mijn fietstocht was die maandag begonnen. ’s Ochtends was ik van uit Leiden vertrokken om een paar uur later in Utrecht aan te komen. Daar had ik de hele dag doorgebracht met Maartje, het meisje waar ik alweer meer dan een jaar verliefd op ben. We hadden in het gras gelegen, lekker gegeten, en een flauwe film over haaien in een orkaan gekeken. De volgende ochtend vertrok ik naar het huis waar ik ben opgegroeid in Amersfoort. Een kort stukje fietsen, maar wel langs een van de mooiste delen van Nederland. Mijn navigatie leidde me door de Soesterduinen; een uitgestrekt heuvelachtig zandlandschap waar ik ben paar maanden geleden nog met Maartje had gewandeld. Ik stopte bij een bankje en uitte via een sms mijn liefde voor haar. Toen ik thuiskwam was alleen mijn zusje er. Mijn ouders waren op vakantie. Samen maakten we de soep die hoorde bij mijn voorbereidingen voor de reis. Al een paar dagen had ik me aan een dieet gehouden dat ervoor zou zorgen dat de trip zo goed mogelijk zou verlopen. Nu was het woensdag, de dag van de ceremonie. Ik had voor het grootste gedeelte met de trein naar Jeroen en Petra moeten komen om mijn krachten te sparen voor de ayahuasca. Vijftien kilometer moest te doen zijn.
Bestemming bereikt. Jeroen en Petra hadden de hele boerderij met oranje vlaggetjes versierd voor het WK. Vreemd, dat had ik niet achter hun gezocht. Ik keek nog eens goed en zag dat het een fout van mijn navigatie was geweest. Hun boerderij lag een paar meter verderop. Ik liep de keuken binnen en kreeg een warm ontvangst. We waren blij elkaar weer te zien. Jeroen vroeg of ik zin had in een kop thee, en we gingen naar buiten om een plant uit te zoeken die de smaak van de drank zou gaan bepalen. ‘Zodat we een lichte connectie met een plant kunnen maken, die ons kan helpen bij de reis van zometeen.’ Jeroen vertelde hoe de leden van sommige Indianenstammen in Mexico zichzelf wekenlang op allerlei manieren in verbinding brengen met een bepaalde plant. Ik koos voor de kamille, want ik had maandag met Maartje nog geteld hoeveel blaadjes er aan dat plantje zaten. ‘Lagen jullie in het gras?’ Vroeg Petra. We hadden inderdaad in het gras gelegen. ‘Dan was het waarschijnlijk geen kamille, maar madelief. Wat grappig, wij hebben die blaadjes vorige week ook nog geteld, toen we in het gras bij de sauna lagen.’
We zaten op de banken in de tuin en ik liet Jeroen en Petra zien waar ik momenteel mee bezig ben. Voor mijn studie maak ik een onderzoeksopzet rond de therapeutische werking van ayahuasca, en ik had de wetenschappelijke artikelen die ik daarvoor gebruikte meegenomen in mijn fietstassen. Ze wierpen een blik op de stukken die titels droegen als Psychedelics and Styles of Reasoning in Psychiatry, Elements of Healing in Contemporary Ayahuasca Rituals en Subjective Theories about (Self-) Treatment with Ayahuasca. Ik vroeg of het mogelijk zou zijn om ooit een onderzoek bij de praktijk in Drenthe uit te voeren, en ze knikten instemmend. ‘Hoe meer mensen er vanaf weten, hoe beter.’ Petra vertelden hoe ze na mijn eerste ceremonie het verhaal dat ik erover had geschreven aan de kinderen had voorgelezen. Toen die thuiskwamen van school werd ik dan ook voorgesteld als ‘Sebastiaan, die van het verhaal.’
Ik had me omgekleed – er wordt gevraagd om een wit shirt tijdens de sessie te dragen – en was samen met Jeroen de ceremonieruimte binnengelopen. Omdat deze nu was ingericht voor twee personen zag het er anders uit dan de vorige keer. Aan één kant van de kamer waren er in beide hoeken dikke zachte kussens gestapeld op matrassen, groot genoeg om languit op te liggen. Daar tussenin lagen witte berenvellen dicht tegen elkaar aan. Hier konden we zitten op momenten dat we samen wilden zijn. Tegen de muur stond het altaar, dat bestond uit allerlei verschillende spullen. Er stonden kaarsjes, doekjes, vreemde voorwerpen en medicijnen in diverse vormen. Naast het engeltje voor mijn oma dat ik net als tijdens de vorige ceremonie bij me droeg, had ik het geluksflesje van mijn zusje meegenomen. Ik zette de voorwerpen bij het altaar. Om mijn nek hing de ketting met het uiltje dat ooit voor mijn ex-vriendin bedoeld was geweest.
We zaten op de kussens tegenover elkaar en praatten over mijn studie en over reizen. Jeroen vroeg me wat mijn intenties voor deze sessie waren. Ik vertelde hem dat ik diep wilde gaan, dat ik spirits wilde ontmoeten. Ik was nieuwsgierig naar spirits geworden door wat ik er in artikelen over had gelezen. Een van de discourses rond psychedelica gaat over het bestaan van autonome wezens, die geen hallucinaties zouden zijn, maar zichtbaar worden gemaakt door het gebruik van ayahuasca. Ik vroeg me af of het voor mij überhaupt mogelijk was om met deze gedaanten in contact te komen, aangezien ik er nooit echt dicht bij in de buurt was geweest. Jeroen dacht er even over na en vertelde toen wat van zijn eigen ervaringen met de spirits. ‘Ze verschijnen niet zoals de dingen aan je verschijnen in de fysieke wereld. Ik zou je kunnen vertellen hoe de wezens die ik heb gezien er uit zagen, ik zou kunnen proberen om ze te tekenen, maar het zou niet in de buurt komen van de ervaringen die ik met ze heb gehad. Het gaat niet om zien zoals je de dingen nu ziet. Ik zou me daar dan ook niet te veel aan vasthouden.’ Ik dacht dat ik begreep wat Jeroen bedoelde en liet het concept van spirits voorlopig met rust.
Ik raakte gespannen. Niet zo gespannen als voor de vorige ceremonie, maar het lukte me deze keer minder goed om er mee om te gaan. Het was druk in mijn hoofd. Ik merkte dat ik al zinnen begon te bedenken voor het verhaal dat ik zou gaan schrijven, en gebood mezelf om daarmee op te houden. Ik dacht aan Maartje. Ze had niet zo positief gereageerd op mijn sms van de vorige dag, zei dat ze bang was dat ze me op een dag teleur zou moeten stellen. Ze heeft een vriendje en wil bij hem blijven. Even was mijn hoop verdwenen, en ik vroeg me af of het voor problemen zou gaan zorgen bij de ceremonie.
‘Als we het toch over spirits hebben…’ Jeroen pakte de doos met spirituele kaarten van het altaar. Hij spreidde de kaarten voor me uit en vroeg me er eentje te pakken. ‘Zwarte panter.’ Jeroen had een boekje vast en begon de tekst die bij de zwarte panter hoorde voor te lezen. Iets over het ontdekken van kracht in duistere kanten en het vrij zijn van angsten. Jeroen pakte ook een kaart; de wasbeer. Nu las ik voor uit het boekje. Iets over het helpen van anderen ten behoeve van het grote geheel. We legden de kaarten naast ons neer en begonnen aan het uitvoeren van de rituelen. Het licht ging uit, de kaarsen gingen aan. Jeroen nodigde de spirits van elke windrichting uit om die avond bij ons te zijn. De bladeren van de witte salie werden gebruikt voor het smudgen; met een veer werd de rook van de smeulende plant door de kamer en over ons lichaam verspreid zodat negatieve energieën werden verdreven.
We waren klaar voor rapé; de heilige tabak dat via een pijpje in de neus wordt geblazen. Eerst mocht Jeroen het ontvangen. Ik merkte dat ik te weinig kracht zette bij het blazen. Nu was ik aan de beurt. De tabak schoot mijn neus in. Een stekende pijn, tranende ogen. Toen; complete rust. Ik had mijn ogen dicht en belandde in het niets. Omringd door een tijdloze stilte was mijn hoofd opeens leeg. Ik heb nooit gemediteerd, maar kan me voorstellen dat een goede meditatie deze staat als doel heeft. Ik was weer één met mijn lichaam. Toen ik terugkeerde naar de fysieke wereld bedankten we elkaar en pakte Jeroen de talking stick er bij. Hij vroeg me vanuit het hart te spreken, maar ik had geen idee van wat ik wilde zeggen. ‘Ik heb geen woorden.’ Jeroen nam de stok over en sprak met zijn kalme stem over de generatiekloof. ‘De mens heeft duizenden jaren in een cyclus van vergeten geleefd. Nu is de cyclus van herinneren aangebroken. Ik zie een andere energie in de mensen van jouw generatie dan in mezelf en de mensen van mijn generatie. Soms begrijp ik het niet helemaal, maar ik denk dat het te maken heeft met jullie taak op aarde.’ Ik luisterde geconcentreerd. Voordat we aan de reis konden beginnen wilde Jeroen me nog één ding op het hart drukken. ‘Ik wil dat je je vandaag volledig vrij voelt binnen de ceremonie. Het is jouw feestje.’ Nu was het tijd voor de ayahuasca.
Ik genoot van het ritueel waarmee Jeroen het kopje met de magische substantie aan mij overdroeg, en herinnerde me de handelingen die ik zelf mocht uitvoeren voordat ik het leegdronk. De smaak viel mee. Nadat ook Jeroen zijn kopje leeg had nestelde ik me tussen de zachte kussens. In een ultieme rust begonnen we aan de reis. Door een opening bij het raampje kwam een prachtige straal zonlicht naar binnen, die in een strakke lijn de kamer doorkruiste en eindigde in een lichtvlek op de muur. Ik voelde me volledig ontspannen, ik was er klaar voor. Met mijn ogen dicht dienden de eerste visuals zich aan; felle kleuren, dansend in mijn blikveld. De muziek werd aangezet. Lange, sfeervolle tonen. Soms een gitaarnummer. Ineens Herman van Veen.
Wie heeft de zon uit jouw gezicht gehaald
Wie heeft het licht in jou gedoofd
Wie heeft je rode wangen bleek gemaakt
Wie joeg de dromen uit je hoofd
Ik dacht aan mijn rode wangen; op sommige momenten kan ik snel of langdurig blozen. Ik heb daar een tijd lang heel veel last van gehad, en ik wist dat ik daar vanavond met Jeroen over wilde praten. Maar nu nog niet, later. Ik concentreerde me weer op de muziek. Tijdens de vorige ceremonie had ik graag wat meer van mijn eigen muziek willen horen. Vandaag had ik een playlist van een uur meegenomen die later zou worden aangezet. Maar ook dat nu nog niet, eerst wilde ik dieper in de reis zitten. ‘De rapé net was echt intens.’ Ik dacht aan de meditatieve staat waarin ik had verkeerd. Jeroen glimlachte. ‘Ja? Als je wil kan je straks tijdens de reis nog wat krijgen, van een sterkere soort. Dat wordt pas intens. Niet om iets af te doen aan je ervaring van net, maar je zult het wel zien.’
Jeroen had zijn gitaar gepakt en begon te spelen. Ik besloot een poging tot meespelen te wagen op de andere gitaar die er lag. Tijdens mijn middelbareschooltijd had ik nog regelmatig gespeeld, maar de laatste jaren gebeurde het nauwelijks meer. Het was te merken. Ik kreeg de juiste toonladder niet te pakken, en bij het tokkelen werd ik door Jeroen gewezen op een ander probleem; ik bleek maar twee vingers te gebruiken in plaats van vier. Mijn hele leven had ik met twee vingers te weinig gespeeld. Zo kwam het dat ik gitaarles kreeg tijdens de ayahuascaceremonie. ‘Bedankt. Ik denk dat ik dit nodig had om het spelen weer op te kunnen pakken. Ik was al een tijd geleden vastgelopen.’ Jeroen glimlachte en er viel een stilte. ‘Ik heb het idee dat je toe bent aan nog een kopje ayahuasca.’ Dat had hij goed geraden.
Ik zat op het berenvel tegenover Jeroen en keek hoe hij de ayahuasca klaar maakte voor gebruik. Zal ik hem nu vertellen over mijn angst? Ja, het is nu of nooit. Ik voelde een spanning opkomen; ik heb niet vaak met mensen gepraat over de angst die mijn leven jarenlang voor een groot deel heeft beheerst. De dop van het flesje ging open en het kopje werd volgeschonken. Als het vol is ga ik het vertellen. Jeroen tilde het kopje op en begon aan het ritueel. Goed, ik vertel het na het drinken. Ik liet de dikke substantie door mijn keel glijden en wachtte tot de smaak uit mijn mond was verdwenen. Het was nu of nooit. ‘Ik wil je graag vertellen over de angst die ik aan het overwinnen ben, of misschien al heb overwonnen.’ Ik zag dat Jeroen blij werd van deze aankondiging. Zijn vriendelijke blik nodigde me uit om verder te vertellen. De woorden hadden al een tijdje in mijn hoofd gezeten. ‘Ik heb jarenlang last gehad van de angst om te blozen.’ Bij het woordje blozen zag ik Jeroens ogen verstarren. Ik ging door met mijn verhaal.
Het was allemaal begonnen in de derde klas van de middelbare school. Ik had altijd al het gevoel gehad dat ik meer en heviger bloosde dan anderen, maar had me er nooit erg druk over gemaakt en dacht dat het over zou gaan als ik ouder zou worden. Tot ik die dag in de klas bij Nederlands een stuk tekst over blozen in het lesboek zag staan. Iets over de voor- en nadelen ervan. Ik raakte geïnteresseerd en besloot om ’s middags op het internet naar meer informatie te gaan zoeken. Ik kwam op een forum terecht waar mensen de vreselijkste verhalen deelden over hun angst voor het blozen. Sommigen probeerden allerlei gevaarlijke medicijnen uit om het tegen te gaan, anderen ondergingen zelfs een operatie om er voor altijd vanaf te kunnen zijn. Deze operatie was echter niet risicoloos, en er waren veel vervelende bijwerkingen. Ik kreeg medelijden met de forumleden, maar was tegelijkertijd blij dat blozen voor mij niet echt een probleem was. Waarom zou je je er zo druk om maken?
Vanaf toen werd het erger. Het begon op de fiets. Zijn mijn wangen rood? Ik heb het best wel warm. Daarna in het contact. Als ik een discussie met iemand had. Als een leuk meisje tegen me praatte. Als ik boos was, of als er iemand boos op mij was. Als ik voor een groep moest spreken. Als ik een moeilijk proefwerk maakte. Als ik alcohol dronk. Steeds vaker voelde ik mijn wangen, raakte ik er bewust van. De hele dag maakte ik inschattingen van hoe rood ik was. De warmte overviel me, en kon soms wel een paar uur aanhouden. Misschien vond ik dat nog wel het ergste; die warmte. Er was geen ontsnappen aan. Ik kon wel proberen om er niet aan te denken, maar ik had het zo warm. Hoe kon ik me nu concentreren op mijn examen? Op het gesprek met het meisje? Ik beeldde me in hoe ik er uit zag. Wanneer zou het weggaan? Er zijn weken geweest waarin ik bijna dagelijks voor een paar uur met een knalrood hoofd rondliep. Ik vond het verschrikkelijk en begon situaties te vermijden.
Het verbaasde me hoe weinig er door anderen over werd gezegd. Zagen ze het niet, of wilden ze me niet kwetsen? Soms zei iemand wel dat ik een rood hoofd had, of er werd een flauwe grap over gemaakt. Af en toe dacht ik dat ik raar werd aangekeken. Ik wist dan niet hoe ik moest reageren. Ik kon altijd alles met humor relativeren, maar dit was voor mij te pijnlijk. Zelfs als er niets van werd gezegd voelde ik me vernederd, omdat ik dacht dat er elk moment een opmerking kon komen. De beste en pijnlijkste grappen bedacht ik zelf. Met mijn vrienden had ik het er nooit over, maar ik dacht dat zij dat wel achter mijn rug om deden. Dat kon natuurlijk niet anders. Ik durfde er met niemand over te praten. Ik vond dat dit mijn probleem was, ik zou het zelf moeten oplossen. Het bestond alleen in mijn hoofd, en als ik het aan iemand zou vertellen werd het echter. Ik wist dat de oplossing lag bij ‘niet aan denken,’ maar het is een kleine stap van de roze olifant naar de rode wang. Wat ik met mijn gedachten ook probeerde, het probleem leek alleen maar erger te worden.
Als ik terugkijk op die jaren zou ik mezelf niet ongelukkig willen noemen. Er waren genoeg momenten waarop ik niet aan mijn probleem dacht, en het leek alsof ik die momenten meer kon waarderen dan voorheen. Ik kon er ontzettend van genieten om op drukke plekken te zijn zonder dat ik dacht aan blozen. Als ik alleen was had ik sowieso geen probleem, hoewel ik ook dan soms rood kon worden. Ik voelde me beter als ik buiten was, en met mooi weer had ik veel minder last. Bovendien leerde ik de belangrijke les dat ik anderen niet mocht beoordelen op hun uiterlijk. Ik kreeg inzicht in de kracht van de psyche, in het samenspel tussen lichaam en geest. Ik vond het interessant hoe een proces dat vanuit mijn gedachten ontstond zo bepalend was voor mijn gedrag. Toch waren er nog altijd de momenten van ondraaglijk lijden. De angst dat het zou gebeuren, en de vlucht voor mezelf als het weer eens te laat was. De tactieken om mensen te ontlopen, en als dat niet lukte het gevoel dat ik gevangen was. Er zijn dagen geweest waarop ik de hoop bijna volledig opgaf en er aan dacht om het ziekenhuis te bellen voor de operatie.
Dat ging door tot er sinds vorig jaar mei een paar belangrijke dingen zijn gebeurd. Het begon met het boek van Eckhart Tolle; De Kracht van het Nu. Mijn vriend René had me deze schrijver tijdens een goed gesprek op een feestje aangeraden, want ‘jij bent je angst niet.’ Bij de woorden van René moest ik meteen aan mijn situatie denken, en ik besloot om het boek te gaan lezen. De lessen van Tolle zijn simpel, maar allesomvattend. Het gaat er om dat jij je gedachten niet bent. Je gedachten zijn een product van het ego. Ze gaan over de toekomst, of over het verleden, maar niet over de essentie van het zijn. Ineens kon ik mijn angst voor het blozen begrijpen; ik was bang om te blozen in de toekomst door mijn ervaringen uit het verleden. Maar wat nou als toekomst en verleden er niet toe doen? Wat nou als ik kan leven in het nu? Als ik niets anders hoef te doen dan zijn, zodat ik één wordt met mijn omgeving en alles accepteer wat op mijn pad komt? De woorden waren makkelijker gezegd dan gedaan, maar ik had nu tenminste een basis. Tolle stuurde mij de juiste richting in.
Ik vond het nog steeds vervelend als ik rood werd. Waarom lukte het me niet om in het nu te leven? Ik wist wel dat ik mijn situatie moest accepteren, maar hoopte stiekem dat ik daardoor nooit meer zou blozen. Zo werkte het natuurlijk niet. Dat veranderde allemaal tijdens Mijn Explosie in december 2013. Tijdens die trip was ik overvallen door het beste gevoel ooit. Een onvoorwaardelijke liefde voor alles en iedereen. Terwijl dat gebeurde wist ik dat ik een rood hoofd had. Er drong een diep besef tot me door dat deze dingen naast elkaar konden bestaan. Ik hoefde mijn gevoel niet te laten bepalen door hoe warm ik het had. Ik kon ook rood worden vanuit enthousiasme, vanuit liefde, vanuit inspanning. En natuurlijk kon ik ook nog blozen van de zenuwen, of uit onmacht, maar is dat dan geen natuurlijke reactie? Zenuwen zijn niet slecht, zoals geen enkele emotie slecht of goed is. Ik wist dat ik mezelf de afgelopen jaren druk had gemaakt om niks, maar nu voelde ik het op een dieper niveau.
Ik bloosde nog steeds, maar de negatieve gedachten verdwenen. Ik begon er steeds minder vaak aan te denken. Er was een tijd waarin het de eerste gedachte was als ik wakker werd, en de laatste voordat ik ging slapen. Ineens had ik weer een toekomstperspectief. Ik had me altijd afgevraagd welke baan geschikt zou zijn voor iemand met een rood hoofd, nu lagen alle mogelijkheden weer open. Eind januari kreeg ik nog te maken met een terugval, waar ik vervolgens sterker uit kwam. Ik kreeg een dieper inzicht in wat het blozen voor mij kon betekenen. Ik gaf mezelf niet meer de schuld, accepteerde dat het een proces was waar ik geen invloed op had. In sommige gevallen was het een waarschuwing geweest, gebeurde het op plekken waar ik eigenlijk niet had willen zijn. Eerst dacht ik dat ik het vervelend vond om vaak alcohol te drinken omdat ik het er zo warm van kreeg, nu begrijp ik dat ik het zo warm krijg omdat ik niet van alcohol houdt. Het blozen heeft mij er toe gedwongen om naar mijn lichaam te luisteren, om eerlijk te zijn. Mijn rode wangen hebben mij beschermd, en hebben mij uiteindelijk op het pad gebracht waarop ik me nu bevindt. Het pad van liefde voor mezelf en voor het leven.
Ik ben altijd bang geweest voor de dood. Ik was bang dat ik niet alles uit mijn leven kon halen vanwege mijn probleem. Dat ik daardoor later spijt zou hebben op mijn sterfbed. Nu mijn probleem geen probleem meer is heb ik geen enkel probleem meer. Ik heb nergens spijt van, ben in staat om te accepteren en mijn angst voor de dood is verdwenen. Waar ik vroeger mijn rode wangen vervloekte en wenste dat ik ze nooit had gehad, kan ik ze nu omarmen en weet ik dat ik ze nodig heb gehad om te komen waar ik nu ben. Ik ben op het punt beland dat ik in staat ben om anderen te helpen vanuit mijn inzicht in angst. Vroeger dacht ik dat ik de enige was die bang was, nu lijkt het soms alsof ik de enige ben die het niet is. Mijn bevrijding van het lijden heeft ervoor gezorgd dat ik anderen kan bevrijden. Dat is nu mijn pad.
Jeroen had geduldig naar mijn verhaal geluisterd en af en toe een opmerking tussendoor gemaakt. Toen ik klaar was met vertellen begon hij over een lied van de Vietnamese zenleraar Thich Nhat Hanh; The End of Suffering. Nhat Hanh heeft vier mantra’s verzonnen met betrekking tot het lijden. De eerste; ik ben er voor je. Als deze mantra wordt uitgesproken op het moment dat lichaam en geest één zijn, ontstaat er een wonder. Jij wordt echt, de ander wordt echt, en het leven in dat moment wordt echt. De tweede mantra luidt ik weet dat je er bent en ik ben blij. Het biedt de ruimte aan alles om er te zijn. Wanneer je werkelijk aanwezig bent in het moment, ben je in staat om de aanwezigheid van de ander te erkennen en te waarderen. De derde mantra wordt gereciteerd wanneer je merkt dat de ander lijdt. Ik weet dat je lijdt, daarom ben ik er voor je. Als degene waar je van houdt weet dat jij je bewust bent van het lijden zal de pijn worden verzacht. Jouw aanwezigheid neemt een deel van het lijden weg. De vierde mantra is de moeilijkste. Hij wordt in de praktijk gebracht op het moment dat je zelf lijdt en je gelooft dat degene waarvan je houdt dat lijden heeft veroorzaakt. Voordat deze mantra kan worden uitgesproken moet je eerst je eigen trots opzij kunnen zetten. Ik lijd, help me. De pijn zal direct worden verzacht, omdat er geen verzet meer mogelijk is. Het lijden is geen obstakel meer tussen jou en de ander.
Jeroen vertelde over zijn eigen angst; een vorm van claustrofobie die zich uitte in paniekaanvallen en te herleiden zou zijn tot een angst voor eenzaamheid. ‘Wat zou jij daarin voor me kunnen betekenen?’ Ik werd overvallen door zijn vraag en nam de tijd om er over na te denken. ‘Ten eerste kan ik naar je luisteren.’ Jeroen glimlachte. ‘Ja, dat doe je goed. Een luisterende houding aannemen. Je kunt goed luisteren.’ Ik zag hoe ik mijn handen om mijn knie had gevouwen. ‘En verder… Er voor je zijn. Niet oordelen. Zodat alles de ruimte krijgt om er te zijn.’ Wat kon ik nog meer doen? Wat houdt het in om iemand te helpen? Voor mij wijst het antwoord in de richting van acceptatie. Als je de ander kunt accepteren is hij een stap dichterbij de acceptatie van zichzelf. Pas dan is er ruimte om te groeien. ‘Ja, er voor me zijn.’ Reageerde Jeroen. ‘Door jou heb ik mijn verhaal hier nu kunnen neerleggen. Bedankt daarvoor.’
We praatten over het helpen van mensen. Jeroen vertelde hoe de praktijk steeds beter begon te lopen. Overal kwamen bijzondere mensen vandaan. Hij hoefde niet te zoeken, ze kwamen naar hem toe. Ik vertelde dat ik graag iets zou willen bijdragen als begeleider. Er viel een korte stilte voordat Jeroen een antwoord formuleerde. ‘Er zijn meer mensen die dat willen, en die dat ook al doen. Maar ik zal jou zeker in gedachten houden. Als ik een groep van de jongere generatie begeleid lijkt het me goed om jou er bij te hebben. En ik denk ook dat dit jouw pad is. Je zou het kunnen. Je hebt de rust.’ Ik probeerde te bedenken sinds wanneer ik die rust bezat. Een jaar geleden was ik lang niet zo rustig geweest als nu het geval was, en de ontwikkeling zette zich nog altijd voort. ‘Wie weet waar jij staat als je net zo oud bent als ik,’ ging Jeroen verder. ‘Misschien ben je dan wel een of andere grote medicijnman.’ Ik was blij dat Jeroen mijn pad erkende, en wist dat mijn tijd als begeleider vanzelf zou komen. Ik glimlachte en liet mezelf wegzakken in de zachte kussens. Het tweede kopje ayahuasca deed al een tijdje zijn werk. Ik voelde me kalm en vredig. Het praten over mijn angst had gevoeld als een opluchting. Toch dacht ik alweer aan het volgende kopje. Ik voelde dat ik klaar was voor de volgende stap.
De Openbaring (Deel II: Overgave)
en die mantra's komt wel van pas met waar ik zelf mee zit in mijn leven wel toevallig 
zeer nice geschreven en pracht locatie waar je hebt gewerkt ook. deel 2 morgen ff lezen, keep up the good work
